BTE powstał w epoce PRL-u, gdy banki były jeszcze państwowe. Podobny do BTE przywilej w okresie międzywojennym przysługiwał tylko niektórym bankom państwowym (na przykład Państwowemu Bankowi Rolnemu) i był uzasadniony tym, że chodziło o wykonywanie przez te banki określonych zadań państwowych w oparciu o środki publiczne – banki prywatne go nie posiadały. W latach 90-tych banki zostały sprywatyzowane, lecz metoda ściągania zadłużeń pozostała. Dopiero po kilkunastu latach skarga kilku posłów do TK odnośnie przepisów prawa bankowego o BTE doprowadziła do orzeczenia uchylającego te przepisy i zmiany ustawy.
Przewaga banku nad kredytobiorcami
Klient, który chciał pożyczyć pieniądze podpisywał obowiązkowe oświadczenie czyli Bankowy Tytuł Egzekucyjny, bez którego kredytu by nie otrzymał. Dodajmy, że dokumentem tym posługiwać się mogły tylko i wyłącznie banki. Dzięki temu były one w uprzywilejowanej pozycji tak względem kredytobiorców jak i innych uczestników obrotu gospodarczego, gdyż na podstawie podpisanego oświadczenia miały prawo wystawić dokument egzekucyjny – będący tytułem wykonawczym – oraz rozpocząć egzekucję należności. Co gorsza banki same decydowały czy dług w ogóle istnieje i w jakiej wysokości. Każdy inny uczestnik obrotu gospodarczego chcący odzyskać swoje wierzytelności musiał kierować sprawę do sądu, zaś banki znajdujące się w uprzywilejowanej sytuacji uniknęły przewlekłego postępowania sądowego i (co podkreślił Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 14 kwietnia 2015 roku (sygn. Akt P 45/12) mając możliwość wystawienia tytułu wykonawczego stawały się niejako sędziami we własnej sprawie. Zgodnie z orzeczeniem TK: „Możliwość wystawiania BTE jest szczególnym przywilejem banków, pozwalającym im egzekwować wierzytelności z pominięciem fazy postępowania rozpoznawczego przed sądem.”[signinlocker] Przywilej polegał również na tym, że banki przystępowały do egzekwowania roszczenia na drodze egzekucyjnej bez wiedzy dłużnika. Dowiadywał się on o toczącej się egzekucji od komornika, wraz z pierwszą czynnością. W przypadku pomyłki banku, ciężar czy obowiązek udowodnienia błędu spadał na poszkodowanego, który z problemem zostawał sam. Złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego przez zadłużonego było praktycznie niewykonalne bowiem zajęte rachunki bankowe i pozostały majątek, uniemożliwiały opłacenie przez niego pozwu i skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej. Pozostawał więc często w sytuacji bez wyjścia. W teorii banki miały prawo odzyskać w ten sposób tylko długi z odsetkami, a w rzeczywistości Bankowy Tytuł Egzekucyjny służył czasem również do finansowania windykacji, co było sporym nadużyciem ze strony banku. UOKiK stwierdził stosowanie takich praktyk przez jeden z czołowych banków w 2013 roku. Niektórzy prawnicy oraz organizacje konsumenckie krytykowały BTE za brak równowagi jaką utrzymywał ten przepis w relacjach między klientem a bankiem.Na jakiej zasadzie funkcjonował BTE?
Bank chcąc przystąpić do egzekwowania swojej wierzytelności musiał udać się do sądu po klauzulę wykonalności. Sąd bezzwłocznie nadawał tę klauzulę, badając wniosek banku jedynie pod względem formalnym, np. czy zgadzają się wszystkie podpisy i dane osobowe. Wobec tego nawet gdyby dokument był wystawiony przedwcześnie bądź wpisana w nim kwota długu była nieadekwatna do rzeczywistej, sąd tych kwestii nie badał. Na nadanie klauzuli wykonalności zgodnie z przepisami kpc miał on trzy dni od momentu wpłynięcia wniosku Wierzyciela (banku) i odbywało się to na na posiedzeniu niejawnym, o którym dłużnik nie był powiadomiony.Co dalej?
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepisy o BTE są niezgodne z konstytucją i je uchylił, czego efektem jest ustawa, która weszła w życie 27 listopada 2015 roku. Dzięki temu dłużnicy mogą teraz dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Zyskali możliwość:- Obrony swoich praw względem banku przed sądem.
- Zakwestionowania dotychczas wydanych a obecnie egzekwowanych bankowych tytułów egzekwowanych.
K.P.[/signinlocker]
